ภารกิจพิเศษ สรุปวรรณกรรมเรื่อง ท้าวศรีทนต์

1. ที่มาของเรื่องท้าวสีทนต์

          - ผู้แต่ง

                        น้อย ผิวผัน

          - ต้นฉบับ

                   ต้นฉบับมาจาก วัดบ้านแดงหม้อ ต.แดงหม้อ อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี

          - แต่งปีไหน พิมพ์ปีไหน

                   พิมพ์เผยแพร่เป็นอักษรไทยเมื่อ พ.ศ. 2542 ความยาว 84 หน้า

2. วิเคราะห์เนื้อเรื่อง

-          วิเคราะห์ชื่อเรื่อง

จากวรรณกรรมท้องถิ่นเรื่อง ท้าวศรีทนต์ชื่อเรื่องนั้นได้นำมาจากตัวละครซึ่งเป็นตัวละครเอกนั่นก็คือ ท้าวศรีทนต์เป็นตัวละครเอกของฝ่ายชาย สีทนต์โดยความหมายจากตัวเรื่อง หมายถึง ความอดทนมีความสำคัญกับการดำเนินเรื่องเป็นอย่างมาก

-          วิเคราะห์แก่นเรื่อง

ความเพียรความอดทนย่อมทำให้ได้รับความประสบสุข

-          วิเคราะห์โครงเรื่อง

เปิดเรื่อง

                   เปิดเรื่องมีการดำเนินเรื่องตามลำลับเวลาของเนื้อเรื่อง เปิดเรื่องจากเล่ากล่าวครอบครัวของตัวเอกของเรื่อง ยกตัวอย่าง  ยังมีนครเป็งจาล มีกษัตริย์ชื่อ ท้าวอาทิตราช พระโพธิสัตว์ได้จุติในครรภ์พระเทวีของพระองค์ เมื่อประสูติแล้วทรงพระนามว่า สีทนต์ เมื่อประสูติมามีธนูอาวุธประจำพระองค์พระองค์ติดมาด้วย แสดงถึงความเป็นผู้มีบุญบารมี

การดำเนินเรื่อง                     

                 การดำเนินเรื่องยังคงรูปแบบของการเล่าเรื่องผ่านลำดับเวลา จะเล่าผ่านเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในตัวเรื่อง ยกตัวอย่าง  มีนายพรานคนหนึ่งไปล่าสัตว์ที่ป่าหินพานต์ ไปช่วยกิตตินาคราชให้พ้นจากการคุกคามของยักษ์ นายพรานไปพบนางกินรี ชื่อ มโนราห์ และพี่ของนางรวม 7 คน มาเล่นน้ำในสระริมเขาไกรลาส นายพรานจึงยืมเอาบ่วงบาศจากพระยานาคที่ตนช่วยชีวิตไว้ แล้วนำนางไปถวายท้าวสีทนต์ ท้าวสีทนต์ยกนางไว้ในตำแหน่งมเหสี   

จุดสูงสุด

                       จุดสูงของเรื่องจะเล่าลำดับเหตุการณ์โดยการเหตุการณ์หนึ่งที่จำต้องจากจรระหว่างท้าวศรีทนต์และนางมโนราห์ ทำให้ต้องเกิดการตามหา และลำดับเหตุการณ์ต่อไปยกตัวอย่าง ต่อมามีโจรมารุกรานนอกเมือง ท้าวสีทนต์จึงลานางมโนราห์ไปปราบโจร ท้าวอาทิตราชได้ทรงพระสุบินว่า ไส้ได้ไหลออกจากท้องจึงให้หมอโหรมาทายดู หมอโหรทายว่าจะต้องเอาเนื้อนางมโนราห์ เซ่นผีบ้านเมือง นางมโนราห์จึงทำอุบายขอปีกหางจะรำให้ดู แล้วนางก็บินหนีไปยังเขาไกรลาส     ท้าวสีทนต์ไปปราบโจร 3 เดือนก็สำเร็จ กลับมาไม่พบมโนราห์จึงออกตามหา ท้าวสีทนต์ไปตามหานางด้วยความยากลำบาก ไปพบพระฤาษีที่นางมโนราห์ฝากแหวนไว้ พระฤาษีชี้ทางไปและแนะนำเช่นการกินผลไม้ให้กินตามนก จะพบเส้นทางยากลำบาก ให้ปราบด้วยมะนาวเสกต่อมาพบยักษ์สูงเจ็ดชั่วลำตาล ให้ใช้ปืนยิง และข้ามแม่น้ำที่มีงูจงอาง งูเหลือม งูทำทาน เป็นแม่น้ำที่มีพิษ พ้นจากตรงนั้นจะต้องเกาะหลังนกอินทรีย์ไปจนกว่านกอินทรีย์จะพาบินไปถึงป่า หิมพานต์ของนางมโนราห์ 
ปิดเรื่อง

             การปิดเรื่องจะปิดเรื่องในรูปแบบสุขนาฏกรรม เป็นการปิดเรื่องอย่างมีความสุข หลังจากที่ฟันฝ่าอุปสรรค ตัวละครก็ได้รับความสำเร็จในสิ่งที่หวังเอาไว้ยกตัวอย่าง ในที่สุดท้าวสีทนต์ก็ได้พบกับนางมโนราห์สมดังปราถนา และ พระสุธนก็ชี้นางมโนห์ราได้ถูก ท้าวทุมราชจึงยอมรับด้วยความยินดีพร้อมจัดงานอภิเษกพระสุธนกับนางมโนห์ราอย่างยิ่งใหญ่ ต่อมาไม่นาน พระสุธนก็ขอลาท้าวทุมราชพานางมโนห์รากลับไปเมืองปัญจา ท้าวอาทิตย และพระนางจันทราดีพระทัยเป็นอย่างยิ่ง จึงจัดงานเฉลิมฉลองการกลับมาของทั้งสองท่ามกลางความปลื้มปิติยินดีของชาวเมือง ทั้งครองรักกันอย่างมีความสุข.

-          วิเคราะห์ตัวละคร

              ท้าวศรีทนต์ 

เพศชาย ชาติ เกิดมาเป็น มนุษย์ ฐานะ  เกิดเป็นลูกกษัตริย์มียศเป็นพระโอรส ร่ำรวยลักษณะ จุดเด่นมีหน้าตารูปงาม หล่อเหลา งดงามเกินกว่าผู้ใด และเกิดมามีธนูติดตัวมาด้วย   

               มโนราห์

เพศหญิง

ชาติ เกิดมาเป็น กินรี   

ฐานะ  เกิดเป็นกินรีนางมโนราห์เป็นธิดาองค์เล็กของท้างทุมราชผู้เป็นพระยากินนร นางมีพระพี่นางอีกหกองค์ล้วนมีหน้าตาเหมือน ๆ กัน

ลักษณะ จุดเด่นมีหน้าตารูปโฉมงดงาม รูปสวยยิ่งกว่านางมนุษย์ รูปร่างหน้าตาของพวกเขาเหมือน   มนุษย์แต่มีปีกและหางที่ถอดออกได้ เมื่อใส่ปีกใส่หางแล้วกินนรก็สามารถบินไปยังที่ต่าง ๆ ได้

พรานบุญณฑริก

พรานบุญต้องการจับตัวนางกินรีเพราะเห็นว่านางงดงามคู่ควรแก่พระสุธน โอรสแห่งเมืองปัญจาลนคร พรานบุญจึงไปยืมบ่วงนาคบาศจากท้าวชมพูจิต พญานาคราช ซึ่งได้ให้ยืมบ่วงนาคบาช เพราะพรานบุญเคยช่วยชีวิตเอาไว้และเห็นว่าพระสุธนกับนางมโนราห์เป็นเนื้อคู่กัน พรานบุญได้จับนางมโนราห์ไปถวายแค่พระสุธน

ท้าวอาทิตยวงษ์

ท้าวอาทิตยวงษ์เป็นกษัตริย์ครองนครอุดรปัญจา เป็นพระบิดาของพระสุธน

ปุโรหิต

ปุโรหิตแห่งนครอุดรปัญจาเป็นตัวละครที่มีลักษณะเด่นอีกตัวหนึ่ง กล่าวคือ เป็นตัวละครผ่ายปรปักษ์ที่เพิ่มสีสันให้กับเรื่องได้เป็นอย่างดี ซึ่งลักษณะของปุโรหิตนั้นมีใจริษยา กล่าวมุสา

ท้าวทุมวงษ์

  ท้าวทุมวงษ์เป็นบิดาของนางมโนราห์ ในเรื่องจะเห็นถึงความรักที่พ่อมีต่อลูกได้จากตัวละคร

          - ภาษาในการแต่งฉันทลักษณ์

                   วรรณกรรมนิทานอีสานเรื่องท้าวศรีทนต์ ลักษณะการประพันธ์เป็นการประพันธ์แบบโครงสาร ซึ่งบางครั้งจะเรียกว่ากลอนลำ ซึ่งเป็นคำโคลงโบราณ นิยมประพันธ์วรรณกรรมที่ใช้อ่านโดยทั่วไป โดยภาษาที่ใช้ในการแต่งจะดำเนินด้วย ฉันท์ และโคลง แต่ฉบับที่ผู้แต่งนำมาแปลจะแปลในภาษาถิ่นคือภาษาอีสาน

          - ภาษาลาวไหน

                    ลาว-อุบล

          - ฉาก

สระโบกขรณี

นางกินรีและพี่ๆ มาเล่นน้ำที่สระโบกขรณีโดยถอดปีกถอดหางทิ้งไว้ พรานบุญจับได้ตัวนางมโนห์รามาจึงได้นำตัวนางไปถวายพระสุธน

ตำหนักพระสุธน

พระสุธนรับนางมโนห์ราเป็นชายาและครองรักกันอย่างเป็นสุข จนวันหนึ่งข้าศึกยกทัพมาประชิดเขตแคว้น พระบิดาจึงให้พระสุธนยกทัพไปปราบ พระสุธนจึงต้องจากนางมโนห์ราไปด้วยความอาลัยรัก

ลานบูชายัญ

ท้าวอาทิตยวงศ์ สั่งการให้ทำพิธีบูชายัญ นางมโนห์ราจึงออกอุบายว่าขอรำให้ดูก่อนตาย โดยขอปีกและหางมาใส่ เมื่อได้ปีกและหางนางก็บินกลับเมืองไกรลาส

ท้องพระโรงเมืองไกรลาส

เมื่อไปถึงเมืองไกรลาสและได้เข้าเฝ้าท้าวทุมราชจึงเล่าเรื่องให้ฟัง ก็ได้รับความเห็นใจ ท้าวทุมราชบอกว่าถ้าพระสุธนรักเมียจริงก็ต้องจำเมียได้และให้ลูกสาวทั้งเจ็ดออกมายืนเรียงกัน พร้อมบอกว่าถ้าเลือกถูกจะแต่งงานให้ แต่พระสุธนเลือกไม่ถูกเพราะทุกนางมีหน้าตาท่าทางเหมือนกันหมด จึงตั้งจิตอธิษฐาน พลันเห็นแหวนที่นิ้วก้อยของนางมโนห์ราที่เคยให้ไว้ก็จำได้ จึงพานางมโนห์ราไปเข้าเฝ้าท้าวทุมราชด้วยความยินดีของทุกฝ่าย

3. ความโดดเด่นของวรรณกรรม

            - ใช้ภาษาถิ่นและตัวอักษรท้องถิ่น ตัวอักษรที่ใช้บันทึกในแต่ละภาคมีความแตกต่างกันและมีประวัติเก่าแก่เช่นเดียวกับอักษรที่เราใช้อยู่ในปัจจุบัน

           - ใช้รูปแบบคำประพันธ์ท้องถิ่น ส่วนใหญ่เป็นร้อยกรองมีลีลาสอดคล้องกับสำเนียงภาษาท้องถิ่นและเอื้อต่อการออกเสียงเป็นทำนองที่ดัดแปลงมาจากต้นฉบับจากการใช้โคลงและฉันท์ในการประพันธ์

4. การนำไปประยุกต์ใช้ในปัจจุบัน

เรื่องท้าวสีทนต์ ในปัจจุบันนำมาใช้ในสื่อ ประเภทละครทีวี ไม่ว่าจะเป็นช่อง 3 หรือช่อง 7 เพราะได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย

ลำกลอนประยุกต์ พระสุธน-มโนราห์ ลำโดย ทองแปน พันบุปผา สายยล จิตรธรรม

พระสุธนมโนราห์ ฉบับการ์ตูน

สรุปข้อที่ 1-4 เป็นอินโฟกราฟฟิค (ท้าวศรีทนต์)

 

5. สร้างสรรค์ให้เป็นสื่อประกอบการเรียนการสอน

            จะทำสมุดบันไดงูและเขาวงกต (ให้นักเรียนใช้เล่นเป็นเกมผ่อนคลายยามว่างและรู้จักเนื้อหาและอุปสรรคในการตามหานางมโนราห์ )

อ้างอิง

ผู้แต่ง	น้อย ผิวผัน
ชื่อเรื่อง	นิทานท้าวศรีทนต์ [จุลสาร] / น้อย ผิวผัน
พิมพลักษณ์	ขอนแก่น : คลังนานาธรรม, [2542]
เลขเรียก	PPS 1211
รูปเล่ม	84 หน้า ; 21 ซม.
หมายเหตุ	Summary: นิทานท้าวศรีทนต์เป็นนิทานที่แต่งเป็นคำกลอนโบราณอีสาน โดยน้อย ผิวผัน เป็นผู้รวบรวมเอาไว้ มีการพิมพ์หลายครั้งแล้ว และมีผู้นิยมมากเพราะเป็นเรื่องที่สนุกสนาน ทำให้ผู้อ่านและผู้ฟังเพลิดเพลิน เป็นคำกลอนที่ดีงามที่บุคคลควรประพฤติตาม ผู้แต่งได้แต่งตามนิทานไทยเรื่องพระสุธน ของกรมวิชาการและแต่งตามตำราใบลานของภาคอีสานอีกด้วย เป็นนิทานที่สอนให้ประพฤติตนเป็นคนดีมีศีลธรรม
หัวเรื่อง	นิทาน
หัวเรื่อง	นิทานพื้นเมือง

อิศรานุภาพ, พระยา. (๒๕๑๖). พระสุธนคำฉันท์. กรุงเทพ:ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์.